Kariera naukowa jest ściśle związana ze zdobywaniem stopni i tytułów naukowych, dając podstawy do zajmowania coraz wyższej pozycji w świecie nauki oraz związanych z tym uprawnień (np. do samodzielnego wychowywania młodych naukowców), ale też pewnych obowiązków. Analizując problem kariery naukowej historycznie, należy stwierdzić, że jej kształt ulegał dość licznym zmianom.
Zmienność modelu kariery zawodowej ma charakter nie tylko historyczny, ale i geograficzny. Jako przykład zmienności historycznej można wskazać choćby fakt, że w XIII w. bakałarz czy licencjat były stopniami naukowymi. Różnice geograficzne wiążą się z kolei z funkcjonowaniem odmiennych modeli kariery naukowej w poszczególnych krajach. Nie wdając się w szczegóły, można choćby wskazać, że w większości państw nie występuje stopień naukowy doktora habilitowanego lub jego odpowiednik.
Polska również znajduje się w okresie zmian modelu kariery naukowej nauczycieli akademickich. Zmiany wprowadzone ostatnią nowelizacją ustawy o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki w dość istotny sposób modyfikują model kariery naukowej, zwłaszcza w zakresie stopni naukowych i stopni w zakresie sztuki.
Taki stan rzeczy wymaga poczynienia dwóch uwag ogólnych przed przystąpieniem do szczegółowej analizy obowiązujących rozwiązań. Po pierwsze, przepisy przewidują identyczne reguły kariery naukowej i kariery w zakresie sztuki. Z tego powodu problem kariery naukowej w zakresie sztuki nie będzie rozważany odrębnie. Po wtóre, ze względu na okres przejściowy, konieczne jest odniesienie się zarówno do rozwiązań obowiązujących przed nowelizacją, jak i tych wprowadzonych ustawą nowelizującą. Przepisy przejściowe przewidują bowiem, że według przepisów dotychczasowych będą się toczyć nie tylko postępowania o nadanie stopni bądź tytułów naukowych rozpoczęte przed dniem wejścia w życie przepisów nowelizujących, tj. przed 1 października 2011 r. Dają one osobom ubiegającym się o nadanie takich stopni lub tytułów w ciągu dwóch lat od wejścia w życie nowelizacji prawo wyboru postępowania według przepisów dotychczasowych lub znowelizowanych (art. 33 ustawy nowelizującej).
Oznacza to, że przepisy dotychczasowe mogą być stosowane znacznie dłużej niż dwa lata od dnia wejścia w życie nowelizacji. Będzie tak zarówno w przypadku wyboru trybu dotychczasowego na krótko przed upływem okresu dwuletniego, jak i wówczas, gdy postępowanie z jakichkolwiek powodów się przedłuży, na przykład ze względu na konieczność powtórzenia jego całości lub części z powodu popełnionych wcześniej uchybień.